Rosnące koszty zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę i liczne zmiany wprowadzane przepisami Pakietu Mobilności to główne czynniki przesądzające o tym, że coraz więcej kierowców w Polsce zastanawia się nad samozatrudnieniem. Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej oznacza najczęściej większe zarobki i większą niezależność, swobodę pracy, dlatego potencjał tej formy świadczenia pracy został dostrzeżony również w branży transportowej. Czy samozatrudnienie kierowcy w transporcie faktycznie się opłaca? Jakie wiążą się z nim korzyści i zagrożenia?
Wydatki osobowe, obok tych, ponoszonych na paliwo i utrzymanie floty to trzy obszary w największym stopniu obciążające europejską i światową branżę transportową. Jak wynika z raportu KE na stan w 2019 r.[1], w krajach takich jak Holandia, Dania, czy Belgia to właśnie koszty pracownicze znalazły się na pierwszym miejscu. W Polsce, jak również Bułgarii, czy Chorwacji przypadło ono z kolei wydatkom na paliwo.
Wysoka inflacja, wojna na Ukrainie, wzrost cen paliw, a także liczne zmiany w przepisach krajowych i międzynarodowych znacząco zwiększyły w ostatnich miesiącach koszty prowadzenia firmy transportowej, w tym koszty zatrudnienia pracowników na podstawie umowy o pracę. Sposobem na ich obniżenie, przy jednoczesnym zagwarantowaniu odpowiednich korzyści podwładnym, może w wielu przypadkach okazać się założenie przez nich własnej działalności gospodarczej i samozatrudnienie.
Czym jest samozatrudnienie w transporcie i jakie są jego zalety?
Samozatrudnienie to forma świadczenia pracy, która wiąże się z koniecznością założenia własnej, jednoosobowej działalności gospodarczej, pozwalającej na pracę na własny rachunek. Istotą samozatrudnienia jest to, że taki przedsiębiorca może świadczyć następnie pracę na rzecz kilku kontrahentów, wstępując z nimi w relacje B2B. Nierzadko jednym z nich jest poprzedni pracodawca, u którego samozatrudniony pozostawał wcześniej w stosunku pracy.
O popularności i zainteresowaniu samozatrudnieniem przesądza przede wszystkim gwarantowana w tej formie świadczenia pracy niezależność. Przedsiębiorca ustala samodzielnie, z jakimi kontrahentami będzie współpracował oraz w jakim zakresie i za jakie stawki. Może zdecydować się na nawiązanie relacji nie tylko z jednym przedsiębiorcą, a nawet kilkoma. Taka forma świadczenia pracy daje mu także możliwość osiągania wyższych zarobków, w zależności od tego, jak bardzo zaangażuje się w nowe zlecenia i jak zorganizuje swoją firmę. Otwarcie własnej działalności gospodarczej po raz pierwszy pozwala również skorzystać z niższych składek ZUS – ulgi na start oraz Małego ZUS Plus. Możliwość uwzględniania w kosztach uzyskania przychodu wydatków ponoszonych na utrzymanie floty (m.in. wydatki na paliwo, leasing, eksploatację, serwisy, naprawy, wyposażenie pojazdu) znacząco obniża natomiast wysokość płaconych podatków.
O czym należy pamiętać, decydując się na samozatrudnienie w transporcie?
Mimo wielu zalet samozatrudnienia wymienionych powyżej nie wolno zapominać, że nie jest to rozwiązanie całkowicie pozbawione wad i zagrożeń. W kontekście samozatrudnienia należy poruszyć przede wszystkim problematykę prawa pracy. W związku z tym, że pomiędzy samozatrudnionym kierowcą a jego kontrahentem nie dochodzi do nawiązania stosunku pracy, zastosowania nie znajdą tu przepisy Kodeksu pracy. Tym samym samozatrudniony kierowca zostaje pozbawiony licznych, gwarantowanych w nim przywilejów oraz szerokiego zakresu ochrony, jaki przysługuje zwłaszcza pracownikom pozostającym w bezterminowym stosunku zatrudnienia. To m.in. prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, czy normowanego czasu pracy. Zamiast Kodeksu pracy do samozatrudnionych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
Samozatrudniony kierowca, który w związku z prowadzoną działalnością jest traktowany jako podmiot profesjonalny, ponosi ponadto szerszy zakres odpowiedzialności niż „zwykły” pracownik, w szczególności za uszkodzenie towaru podczas przewozu. Zastosowania nie znajdzie tutaj m.in. art. 120 Kodeksu pracy, który wskazuje, że w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca, jak również art. 119 Kodeksu pracy, który ogranicza wysokość odszkodowania do kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W codziennej pracy samozatrudniony będzie także zobowiązany do przestrzegania nie tylko przepisów o ruchu drogowym, ale i norm czasu pracy, odpoczynku i przerw, za których naruszenie grożą mu sankcje finansowe.
Samozatrudniony musi samodzielnie dbać o właściwe relacje ze swoimi kontrahentami, znalezienie rentownych współprac, a następnie ich utrzymanie. Jest ponadto zobowiązany do prowadzenia spraw księgowych i rachunkowych, opłacania składek ZUS i odprowadzania zaliczek na podatek, co do tej pory spoczywało na jego pracodawcy.
Warto wspomnieć również, że to na samozatrudnionym spoczywać będzie obowiązek należytego zabezpieczenia prowadzonej działalności, m.in. poprzez wykupienie dodatkowej ochrony, takiej jak ubezpieczenie OCP.
Czas pracy samozatrudnionego kierowcy
Czas pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy reguluje Ustawa o czasie pracy kierowców w rozdziale 3a, art. 26a – 26e. Zgodnie z treścią art. 26d ust. 1 kierowcy samozatrudnieni są zobowiązani do samodzielnego prowadzenia ewidencji czasu pracy, zgodnie z wymogami zawartymi w art. 25, wskazującym na sposób ewidencjonowania czasu pracy przez pracodawcę względem pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Taką ewidencję czasu pracy przechowuje się jednak przez okres dwóch lat po zakończeniu okresu nią objętego, co wynika z treści art. 26e.
Przepisy te znajdują zastosowanie przede wszystkim do samozatrudnionych kierowców, którzy posiadają odpowiednie licencje transportowe. W razie ich braku rekomenduje się, aby czas pracy takich osób rejestrował podmiot, na rzecz którego wykonywany jest przewóz drogowy.
W tym miejscu należy pamiętać także o treści art. 26c, który reguluje tygodniowy czas pracy kierowców samozatrudnionych. Tygodniowy czas pracy nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.Jego przedłużenie do 60 godzin jest możliwe tylko wtedy, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Do kierowców samozatrudnionych odpowiednio stosuje się ponadto art. 13 ust. 1 przerwa na odpoczynek, art. 21 praca w porze nocnej i art. 27 ust. 4 normy dotyczące przerw w prowadzeniu i okresów odpoczynku określone w przepisach UE.
Przy określaniu okresu odpoczynku zastosowanie znajdą natomiast przepisy rozporządzenia (WE) 561/2006 albo umowy AETR.
Samozatrudnienie kierowcy w transporcie a PKD
Problematyczną kwestią dla samozatrudnionych kierowców pozostaje nierzadko określenie numeru PKD, wymaganego przy rejestracji własnej działalności gospodarczej w CEIDG.
Zawód kierowcy nie został wyodrębniony jako osobna grupa zawodowa, co wynika z treści Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Znalazł się on w tym akcie prawnym w grupie 8 „Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń”, z numerem 8322 „Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych”. Pełny numer dla kierowcy samochodu dostawczego to 832202.
Z jego opisu wynika, że kierowca samochodu dostawczego prowadzi pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony lub zespoły pojazdów złożonych z samochodu oraz przyczepy – o łącznej masie całkowitej nieprzekraczającej 4 250 kg. Podstawowym wymaganiem do wykonywania zawodu kierowcy samochodu dostawczego jest posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdami odpowiadającego kategorii kierowanego pojazdu, aktualnych badań lekarskich i psychologicznych, a w przypadku kierowania pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony – uzyskanie kwalifikacji wstępnej lub kwalifikacji wstępnej przyśpieszonej i ukończenie szkolenia okresowego[2].
Brak odrębnej klasyfikacji zawodu kierowcy w stosowanych obecnie klasyfikacjach powoduje, że kierowca zawodowy, nawet jeśli posiada kompetencje do kierowania pojazdami o DMC do 3,5 tony (przeważnie wybieranymi w samozatrudnieniu), nie może zarejestrować swojej działalności w przedmiocie prowadzenia pojazdów. W praktyce PKD przewidziane i wybierane przez samozatrudnionych kierowców to najczęściej PKD z kodem 49.41.Z – Transport drogowy towarów. Może być to także kod 49.42.Z – Działalność usługowa związana z przeprowadzkami.
Prowadzenie firmy transportowej przy stałym wsparciu kancelarii LEGALTRANS
Firmy transportowe nie tylko w Polsce, ale i na świecie, muszą mierzyć się dzisiaj z wieloma wyzwaniami, w tym wyzwaniami natury prawnej. Aby móc efektywnie, spokojnie i bezpiecznie prowadzić własną działalność, branża ta w szczególnym stopniu potrzebuje stałego wsparcia i opieki prawnej. Nasza kancelaria LEGALTRANS, która specjalizuje się w prawie transportowym, od lat współpracuje z podmiotami z sektora TSL. Gwarantujemy stałą, profesjonalną obsługę prawną wszystkim potrzebującym tego przedsiębiorstwom. Naszą ofertę rozbudowują dodatkowo usługi księgowe, rachunkowe i kadrowe, a ponadto ewidencjonowanie czasu pracy kierowców. Zapraszamy do kontaktu w celu ustalenia możliwości, szczegółów i zakresu współpracy, zawsze dostosowywanych indywidualnie do sytuacji każdego z naszych klientów!
[1] https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ced149ab-72a3-11eb-9ac9-01aa75ed71a1
[2] https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow/-/klasyfikacja_zawodow/litera/K?p_p_state=pop_up
