Wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, skutkuje, zgodnie z treścią art. 70 § 6 ordynacji podatkowej, że wraz z tym dniem bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Jeżeli postępowanie wszczęto w związku ze zbliżającym się przedawnieniem zobowiązania podatkowego, w niektórych przypadkach może sugerować to o jego sztuczności. Bardzo ważne jest dlatego, aby zwracać uwagę na okoliczności, w jakich do tego doszło – czy występują tu realne przesłanki i dowody, czy też wszczęcie postępowania jest tylko pretekstem, ze względu na bliski termin przedawnienia.
Okres przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku – jest to ogólna zasada dotycząca przedawnienia zobowiązań podatkowych, wyrażona w art. 70 § 1ordynacji podatkowej.Na skutek upływu czasu, w tym przypadku po 5 latach, dochodzi zatem do wygaśnięcia z mocy prawa zobowiązania podatkowego. Przestaje ono istnieć, co oznacza tym samym, że wierzyciel traci prawo do dochodzenia swoich roszczeń i uzyskania zaspokojenia.
Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Ustawodawca wprowadził jednak pewne instytucje, które pozwalają na ingerencję w bieg terminu przedawnienia. Jest to zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia, o których mowa w kolejnych § art. 70 ordynacji podatkowej.
Istotą zawieszenia jest to, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a wszczęty ulega zawieszeniu, czyli wstrzymaniu na pewien czas. Okresu zawieszenia nie wlicza się do terminu przedawnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia skutkuje natomiast tym, że od momentu przerwania przedawnienie biegnie na nowo. Termin przedawnienia jest zatem liczony od początku.
Zawieszenie biegu przedawnienia w związku ze wszczęciem postępowania skarbowego
Zdarzenia, które powodują zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego, zostały uregulowane w art. 70 § 6 ordynacji podatkowej.Jak wskazano już we wstępie, do zawieszenia dochodzi m.in. w związku ze wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Bardzo ważne jest w tym przypadku spełnienie warunku w postaci zawiadomienia o tym fakcie podatnika, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Podatnik powinien mieć zatem wiedzę o toczącym się w jego sprawie postępowaniu.
Okoliczności wskazujące na sztuczne wszczęcie postępowania
Zdarzają się sytuacje, w których organy podatkowe nadużywają powyższej procedury, tj. sztucznie wszczynają postępowanie, tylko ze względu na zbliżający się termin przedawnienia. Sądy z reguły piętnują jednak tego typu zachowania i badają, czy przesłanki za wszczęciem postępowania były realne, czy też stanowiły wyłącznie pretekst do tego, aby zawiesić bieg terminu przedawnienia (m.in. uchwała NSA z 24 maja 2021 r., sygn. akt I FPS1/21, wyrok WSA w Gdańsku z 3 sierpnia 2021 r., sygn. akt I SA/Gd 387/2).
O sztucznym wszczęciu postępowania karnego może świadczyć w szczególności:
- bliski termin przedawnienia zobowiązania,
- znikoma aktywność organu po wszczęciu postępowania,
- znikoma aktywność organu w czynnościach i procedurach podatkowych podejmowanych przed wszczęciem postępowania,
- nieumiejętność przedstawienia przez organ konkretnych dowodów, czy chronologii wykonywanych czynności.
